Loyaliteit is volgens Nagy biologisch bepaald: vader, moeder en kind zijn met elkaar verbonden vanaf het prille begin. Tegelijk houdt loyaliteit dynamiek in: het speelt zich af tussen vader, moeder en kind in de context van drie of meer generaties (Michielsen, Mulligen, & Hermkens, 2008, p. 68). Het gaat daarbij over de balans tussen geven en ontvangen zodat er een gezonde verbinding kan ontstaan met beide ouders. Dat geven en ontvangen verschuift in de loop van de tijd: eerst ontvangt een kind alles van voeding tot liefde en aandacht. Doordat het kind gaat lachen en praten, gaat het kind ook teruggeven aan de ouder. Hoe betrouwbaarder de onderlinge relatie met beide ouders is, hoe beter men loyaal kan zijn aan zowel de een als aan de ander. Kinderen zijn namelijk per definitie loyaal aan beide ouders (Michielsen, Mulligen, & Hermkens, 2008, p.69).

Existentiële loyaliteit

Existentiële loyaliteit tussen ouders en kinderen wordt ook wel genoemd: zijns-loyaliteit. De existentiële band tussen ouders en kinderen is onverbreekbaar en bestaat al voor de geboorte. Het kind en de ouders zijn door de bloedband met elkaar verbonden of zij elkaar nu kennen of aardig vinden of niet.

Aspecten van deze existentiële verbondenheid:

• Ouders zijn verantwoordelijk voor het kind
• Het kind heeft recht op liefde, verzorging en opvoeding

Wanneer er sprake is van verantwoordelijk ouderschap verdienen die ouders nog meer loyaliteit van hun kinderen. Bij de existentiële loyaliteit voegt zich dan verworven loyaliteit.

Soms is er sprake van verwaarlozing of het niet nemen van verantwoordelijk­heden door de ouders. Dit heeft wel invloed op de verworven loyaliteit maar niet op de zijnsloyaliteit.

Deze existentiële loyaliteit maken we op tafel zichtbaar door te werken met koordjes: een rood koordje om het kerngezin geeft de bloedband weer. Wanneer dit een bron van kracht is kan er een schatkistje bij gezet worden. Dit rode koordje om het kerngezin blijft liggen ook wanneer ouders gescheiden zijn of wanneer er sprake is van uithuisplaatsing of adoptie.

Verticale en horizontale loyaliteit

Ouders en kinderen zijn aan elkaar verbonden door een verticale loyaliteit. Deze is per definitie asymmetrisch: het kind is eerst gerechtigd meer te ontvangen dan te geven. De ouders zijn verantwoordelijk.

Horizontale loyaliteit bestaat in gekozen oftewel symmetrische relaties. Dit houdt in dat er sprake is van wederkerigheid. Beide partners hebben evenveel verantwoordelijkheid in het geven en ontvangen.

Loyaliteitsconflicten

Wanneer partners in een gelijkwaardige relatie samenleven ontstaan er soms conflicten. Soms blijkt onder zo’n conflict een verticale binding van één van de partners te liggen aan zijn of haar ouders. De horizontale loyaliteit in de partnerrelatie komt onder druk te staan van de verticale loyaliteit. Voorbeeld:

Gespleten en/of onzichtbare loyaliteit

We zeiden dat een kind existentieel loyaal is aan beide ouders. Wanneer er een breuk ontstaat tussen de ouders komt het kind in een loyaliteitsconflict. In het ergste geval wordt er van hem verwacht dat hij dan weer loyaal is aan de ene ouder en dan weer aan de andere. Hij staat met één been in de cirkel van mama en met één been in de cirkel van papa: ertussen een afgrond, waar hij in kan vallen. Dit is zeer schadelijk voor het kind. In een echtscheidingssituatie is het daarom van groot belang dat ouders de zijnsloyaliteit van hun kind aan beide ouders erkennen en dat zij die niet ontkennen of kapot maken.

Met de koordjes is dit heel zichtbaar te maken: het kerngezin met rood koordje blijft altijd staan op tafel. Daarnaast komen nieuwe verbanden die met blauwe koordjes worden weergegeven. Om duidelijk te maken dat partners die ruzie hebben deze ruzies niet in het bijzijn van hun kinderen moeten uitvechten maken we twee opstellingen: één van het kerngezin en één van de partner relatie.

Wanneer het kind het niet aankan om met gespleten loyaliteit te leven kiest het soms voor één ouder tegen de andere ouder. Zijn loyaliteit ten opzichte van die laatste gaat dan ondergronds (wordt onzichtbaar) maar is er wel.

We geven erkenning aan het kind door het rode koordje om het kerngezin te laten staan, maar accepteren dat het kind ervoor kiest “tijdelijk” zichzelf loyaal neer te zetten in het nieuwe gezin met bijvoorbeeld moeder alleen. Vader wordt dan tijdelijk van tafel gehaald of wat verder weg geplaatst.

• wanneer men als volwassene een nieuwe verbinding aangaat met een andere volwassene worden in hun verschillen van mening en ruzies vaak verborgen loyaliteiten zichtbaar naar hun gezinnen van herkomst. De koordjes maken de loyaliteiten zichtbaar.
• uiteindelijk zullen de kinderen van ruziënde ouders partij kiezen voor de ene ouder tegen de andere, dit om hun eigen hachje te redden.
• Wanneer ouders onvoorwaardelijk loyaliteit eisen van hun kinderen, is dit vaak doordat ze zichzelf onvoldoende erkend voelen door hun eigen ouders, broers, zussen of levenspartners (Michielsen, Mulligen, & Hermkens, 2008, p. 68). Dit wordt zichtbaar door koordjes te leggen en schade krijgertjes neer te zetten.