Taal Zonder Grenzen

Annette Kurpershoek over visuele hulpmiddelen bij contextueel werk

  • Home
  • Een Taal Verstaan
    • Bestel het boek online
    • Lees passages uit mijn boek
  • Contextuele begrippen
  • Wie ben ik?

3 Contextuele begrippen in beeld – 2

Begrippen uit het contextuele gedachtegoed gaan over de beweging die de therapeut op gang wil brengen binnen intergenerationele en andere relaties van de cliënt. Dit alles om niet alleen tot herstel van relaties te komen maar ook nieuwe wegen te gaan bewandelen op weg naar heling en verbinding. Op deze en vorige pagina een kleine indruk van hoe je deze begrippen in beeld kunt brengen.

Destructief en constructief recht

Recht en onrecht, balans tussen geven en ontvangen, roulerende rekening – het zijn haast juridische termen. Deze terminologie is bedoeld om duidelijk te maken dat er binnen relaties meer meespeelt dan de feiten, de intrapsychische gevolgen van schade uit het verleden of het feit dat de communicatie verstoord is. Zo existentieel en onopgeefbaar als de loyaliteit tussen ouders en kinderen is, zo existentieel en niet te negeren is de winst- en verliesrekening tussen mensen.

Een gezonde balans op deze rekening is wezenlijk voor betrouwbare verhoudingen en op die balans tref je posten aan van constructief en van destructief recht.

Dit voorbeeld gaat over Gijs, de boze vader (midden), en zoon Jip (rechts) die niets goeds kon doen in zijn ogen. We zetten de situatie neer op tafel en het gesprek komt op Gijs’ jeugd. Hij zet zijn geschiedenispoppetje neer en op een blokje zijn vader. Hij heeft aan deze vader slechte herinneringen: hij was autoritair en sloeg zijn zoon. Het uitbeelden ervan geeft hem inzicht in zijn eigen geleden onrecht, maar hij realiseert zich ook dat hij eigenlijk van Jip verlangt wat hij van zijn ouders niet ontvangen heeft.

Roulerende rekening

De balans tussen geven en ontvangen wordt bijgehouden in het onzichtbare grootboek van wederzijdse verdiensten en deze rekening is intergenerationeel. Dat betekent: op de balans staat niet alleen wat je zelf hebt ontvangen en verdiend maar je begint met het saldo dat je van je ouders meekreeg, gaandeweg bouw je eraan verder ook in relatie met de wereld om je heen, je deelt met je kinderen en uiteindelijk met je ouders.

Je maakt zichtbaar wat de schade is uit de vorige generatie (neerzetten krijgertje), wat het effect is op de cliënt (in dit geval de man met de pet), en wat vervolgens het effect is op de volgende generatie.

Delegatie en Legaat

Delegatie is ook zo’n term binnen het contextuele denken die ontleend is aan het recht. In het recht betekent het dat bevoegdheden worden overgedragen door het ene orgaan aan een ander orgaan dat de bevoegdheden vervolgens onder eigen verantwoordelijkheid gaat uitoefenen. Vertaald naar het contextuele denken: ouders dragen de verantwoordelijkheid voor het behouden van het intergenerationele erfgoed over aan hun kinderen wanneer zij het nest verlaten. De erfenis zelf is het legaat.

Met het materiaal geef je de delegatie en het legaat weer door schatkistjes en schadekrijgertjes. De schadelijke kant van legaten die tegen wil en dank worden overgedragen aan de nieuwe generatie kan worden omgekeerd. Iedere nieuwe situatie in iemands leven biedt daarvoor een mogelijkheid en een kans.

Ontschuldiging

Alleen al door het neerzetten van de geschiedenis van iemands voorouders met schadekrijgertjes kun je zichtbaar maken dat ook onze voorouders een bepaalde schade, een bepaald onrecht met zich meedragen. Door het neerzetten van die geschiedenis en van het onrecht kan er een proces beginnen van het ontschuldigen van ouders en grootouders. De schuld van ouders blijft hierbij wel staan, alleen de veroordeling ervan wordt vervangen door een volwassen beoordeling van iemand keuzes, grenzen en inspanningen in zijn context.

Henri (rechts) is verslaafd en terroriseert zijn moeder. Als ik moeder en zoon spreek, vertelt moeder (midden) dat háár ouders niet voor haar konden zorgen zodat ze bij opa en oma is opgegroeid. Opa en oma overleden kort na elkaar toen moeder 17 was (links op de afbeelding). Dat maakt indruk op Henri, waardoor hij zijn moeder kon ontschuldigen. Hij had er zo graag voor haar willen zijn zegt hij, “al was ik toen min 6 jaar oud”.

Onrecht en Toebedeeld Onrecht

Veel cliënten hebben in hun verleden een vorm van onrecht ervaren. Onrecht dat hen bewust of onbewust is aangedaan door anderen. Dit onrecht heeft gezorgd voor trauma’s. Daarnaast spreken we van toebedeeld onrecht. Dit is onrecht dat hen toevalt in het leven, zoals de dood van dierbare anderen of ziekte, handicaps, oorlogen of rampen. Je beeldt dit uit door een rood of een zwart krijgertje.

De fasen van rouw en verdriet beeld je uit in kleuren. Paars is de gebeurtenis zelf. In een gewoon rouwproces leg je wit neer, dat staat voor de ontkenning, en rood is het verdriet dat je voelt en toelaat; pas daarna kun je het leven weer in (groen).

Niet één van deze fasen is verkeerd, ze mogen er allemaal zijn en zijn vaak zelfs noodzakelijk.

In mijn boek Een Taal Verstaan ga ik uitvoeriger op deze en andere begrippen in.

Vorige pagina: 3 Contextuele begrippen in beeld
Lees verder: 4 De dialoog tussen hulpverlener en cliënt

Meer leren?

  • Bestel het boek “Een Taal Verstaan”

Een Taal Verstaan

  • 1 Een visuele taal
  • 2 Contextueel
  • 3 Begrippen in beeld
    • Begrippen in beeld – 2
  • 4 De hulpverlener
    • Geciteerde werken
© Annette J. Kurpershoek 2023